Krystyna Czerni – "Nietoperz w świątyni. Biografia Jerzego Nowosielskiego"

Jerzy Nowosielski, zarówno jako artysta jak 

i człowiek wymyka się prostym, utartym schematom. Z pochodzenia po części Polak, po części Ukrainiec, z domieszką krwi niemieckiej, urodzony na Łemkowszczyźnie... Już sam ten fakt zdaje się determinować jego przyszłość. Wielokulturowość i bogactwo tradycji, w której wyrósł sprawi, że łatwość funkcjonowania ''ponad podziałami'' będzie jedną z jego cech rozpoznawczych.

Choć sam Nowosielski mawiał, że jemu osobiście pasuje takie ''życie okrakiem'', gdyż identyfikuje się ze wszystkim, dokąd sięgają jego korzenie, to jednak twórczość i życie inspirowane tak wielkim bogactwem, jakie może dać pochodzenie z ziem znajdujących się na styku kultur, nie będą wcale proste.

Dla tradycji Wschodu okaże się Nowosielski zbyt ''zachodni'', dla Zachodu z kolei zbytnio wschodni, czy wręcz zanadto ''ruski'', aby zostać w pełni akceptowanym i rozumianym. Szczególnie dramatycznie uwidoczni się ten fakt w percepcji jego sztuki sakralnej, kiedy wiele osób tradycji prawosławnej zarzuci mu zbytnie odejście od zasad Kanonu podczas pisania ikon, a z kolei katolicy nie będą często akceptowali jego malowideł w swoich kościołach, bo woleliby widzieć w świątyni coś bardziej ''znajomego'' aniżeli wydłużone postaci chudych świętych o surowych twarzach...

Większe zrozumienie znajdzie Nowosielski w kręgach sztuki świeckiej, choć, 
co fascynujące, także w niej, dopatrzeć się będzie można inspiracji ikoną.

Artysta lubił otaczać się studentami, ludźmi młodymi, ''z otwartą głową''. Sam wyprzedzał swoją epokę, jej tradycje i jej ograniczenia. Niczym wizjoner nadawał nową jakość temu co znane, tworząc odważnie i pewny tego, co chce poprzez obraz przekazać.

Zarówno jako człowiek i jako malarz nieustannie poszukiwał połączenia świata 
Wschodu i Zachodu, próbując godzić to, co ukryte z tym co widoczne, niezgłębialnego misterium z tym co dotykalne czy oczywiste. Dla niego bowiem wszystko stanowiło jedno, przebogate uniwersum, którego nie powinno się dzielić na odrębne, czy antagonistyczne światy.

Był nie tylko malarzem czy ikonopisem, ale również teologiem. Jego wiedza w tej materii zaskakiwała nawet specjalistów. Dla niekórych bywał też heretykiem, bo jego refleksje na temat religii i filozofii nie dawały się zamknąć w ramach do tej pory uznawanych za jedynie słuszne i uświęcone tradycją, naukami czy wiarą.

Artysta przez całe życie trwał pomiędzy sacrum a profanum. Jego ikony zadziwiają 

i intrygują. Sztuka świecka nieoczekiwanie znajduje swe odzwierciedlenie w fragmentach polichromii świątyni... Wrodzona delikatność i nieśmiałość Nowosielskiego zdaje się przepadać, gdy spojrzymy na niektóre jego, pełne brutalności rysunki...

O tym i wielu innych fascynujących sprzecznościach, paralelelach i zagadkach życia Jerzego Nowosielskiego pisze Krystyna Czerni w swej książce.

Publikacja podzielona jest na pięć części, a części z kolei na drobniejsze rozdziały 
i podrozdziały. Autorka chronologicznie przedstawia dzieje malarza od jego młodych lat, czasów niepozbawionych rodzinnych napięć, kiedy rodzice niejako rywalizują o to, w jakiej tradycji wychować chłopca, wschodniej, ukraińskiej, prawosławnej czy zachodniej, polskiej, katolickiej. Potem nadchodzi tragedia wojny i specyfika rzeczywistości powojennej, też trudnej, choć w inny sposób. I tak mijają kolejne dzisięciolecia, mierzone powstawaniem wspaniałych dzieł, inspirujących przyjaźni, naznaczone przez rodzinne radości i smutki, pełne artystycznych sukcesów, a czasem także niepowodzeń.

Autorka pisze biografię malarza w niezwykle przystępny sposób i z dużą dozą życzliwości dla niego. Nie jest to bynajmniej ''laurka ku czci'', lecz rzetelnie opracowana opowieść, próba przedstawienia w możliwie wierny i uczciwy sposób Nowosielskiego-artysty 
i Nowosielskiego-człowieka, z jego zaletami, wadami, rozterkami, słabościami, a przede wszystkim z tym, co uczyniło go Mistrzem.

"Nietoperz... " to owoc mrówczej pracy, skrupulatnej kwerendy, godzin spędzonych na analizie źródeł, przeprowadzanych wywiadów, rozmów, podróży do miejsc związanych 

z życiem i twórczością Jerzego Nowosielskiego. W książce znajdziemy dużo, niepublikowanych wcześniej fotografii.

Lektura książki zadowolić powinna osoby zainteresowane historią sztuki współczesnej oraz wszystkich wielbicieli twórczości Jerzego Nowosielskiego.

Być może, pozwoli też lepiej zrozumieć postać samego Mistrza i poznać dogłębniej jego twórczość lub odkryć ją na nowo.

MK

Krystyna Czerni – "Nietoperz w świątyni. Biografia Jerzego Nowosielskiego"
Wydawnictwo Znak, 2011
ISBN: 978-83-240-1598-6

Książka dostępna jest w zbiorach Biblioteki Głównej, Filii w Starej Miłośnie 

oraz Filii w Zielonej.