Stanisław Lem - „GOLEM XIV”

Traktat filozoficzny? Opowieść science fiction? Pamiętnik naukowca? Trudno zakwalifikować tę książkę do określonego gatunku. Tytułowy bohater, GOLEM XIV, super maszyna przyszłości, odżegnuje się od wszelkich porównań oraz odniesień, wymykając się wręcz ludzkiej logice. Nieszczególnie ceni człowieczeństwo, a istoty zdaniem ludzi zaawansowane, uważa za słabsze, jako że nie potrafią one pozyskiwać energii z gwiazd, jak czynią to na przykład glony, a tylko pasożytują na innych organizmach. Człowiek stojący niżej w hierarchii ewolucji aniżeli glon?

Cóż, dla tytułowego bohatera sprawa jest oczywista, a Czytelnikowi pozostaje skupić się na toku myślenia (tak, tak, myślenia!) GOLEMA XIV i podążać za jego wywodem.

Książka Stanisława Lema, której bohaterem został super komputer jest zarazem podobna i niepodobna do innych dzieł autora. Znajdziemy tutaj zmyślne koncepty filozoficzne, psychologiczne gry pomiędzy człowiekiem a maszyną oraz mnóstwo wątków, które są godne dyskusji. Z pewnością znalazłoby się wielu, którzy podobnie jak GOLEM XIV dokonaliby bezlitosnej wiwisekcji i diagnozy ludzkiej cywilizacji. Inni z kolei mogliby wzdrygnąć się na myśl, że coś, co kiedyś jawiło się jako czysta fantazja, dziś praktycznie jest rzeczywistością lub rychło nią będzie; wszak słyszymy coraz więcej o sztucznej inteligencji 
i jej możliwościach...

„GOLEM XIV' pierwotnie miał być tylko literacką grą z czytelnikiem: pierwsze jego fragmenty ukazały się w zbiorze „Wielkość urojona” (Wyd. Czytelnik, 1973), zawierającej wstępy do... nieistniejących książek. Autor postanowił jednak rozbudować wątek i książkę napisać. Decyzja była chyba słuszna, bo jest to jedna z bardziej intrygujących opowieści Lema. Wyborna rozrywka intelektualna, dobra lektura dla każdego, kto nie stroni 
od niesztampowej literatury.

Niewątpliwie opowieść ta nie pozostawi nikogo obojętnym.

Polecam.

MK

Stanisław Lem - „GOLEM XIV”
Wydawnictwo Literackie, 2021
ISBN: 978-83-0807-395-7