Recenzja konkursowa: "Mity greckie" Roberta Gravesa

Czy interesuje Cię grecka mitologia? 

Czy fascynuje Cię antyczna kultura i wierzenia? Czy chciałbyś wykroczyć poza standardowy omawiany w szkole materiał i dowiedzieć się więcej o tułaczce Odyseusza lub wojnie trojańskiej? Jeżeli tak, to "Mity greckie" Roberta Gravesa to pozycja dla Ciebie stworzona!

Autor opowiada - jak zresztą można się domyślić z tytułu - o greckiej mitologii, snuje opowieści o owych "baśniach starożytności". Pozornie może się wydawać, iż książka nie ma zbyt wiele nowego do zaoferowania, że jej przekaz w niczym nie różni się od znanego nam wydania Parandowskiego - w końcu i jedno i drugie to zbiór mitów, więc czym one mogą się różnić? Jak się okazuje - bardzo wieloma aspektami.

Tym, co przede wszystkim sprawia, iż dzieło Gravesa jest wyjątkowe na tle innych opracowań mitologicznych jest jego szczegółowość. Inni autorzy bardzo często upraszczają swoje opowieści, pomijając wiele, niekiedy bardzo ważnych, detali - choć jest to praktyczne rozwiązanie, gdy czytelnik po raz pierwszy zapoznaje się z mitami, w ostatecznym rozrachunku bardzo zuboża ono, a niekiedy nawet fałszuje ich treść. "Mity greckie" nie wpisują się w ten schemat - wnikliwie opowiadają owe "starożytne baśnie", dopowiadają wiele pomijanych przez inne opracowania wątków, uzupełniają mityczne historie o zupełnie nowe fakty, pozwalając niejednokrotnie spojrzeć na znanych nam wcześniej mitologicznych bohaterów z diametralnie różnej persperspektywy. Dla przykładu, zwykliśmy myśleć, że Odyseusz to ideał - mężny wojownik, lojalny towarzysz, kochający mąż i ojciec. Graves zdejmuje jednak z niego tą światłą otoczkę chwały, ujawnia wiele niezbyt chlubnych epizodów z jego życia, które bynajmniej nie stawiają Odysa w korzystnym świetle. Jak się okazuje, jego życie wcale nie było takie szlachetne jak się może wydawać - przez osiem lat zdradzał on żonę z nimfą Kalipso, z zawiści doprowadził do skazania na śmierć swojego niewinnego towarzysza Palamedesa, zabił maleńkiego Astyanaksa - syna Hektora - by nie odbudował on 

w przyszłości Troi.

Znaczącą zaletą "Mitów Greckich" jest także to, iż podają one wiele wersji danego mitu. Jeśli interesujesz się helleńskimi wierzeniami, na pewno zauważyłeś, iż te same historie różnią się między sobą w poszczególnych wariantach - w jednym opracowaniu Tezeusz jest synem Ajtry i Posejdona, w innym Ajtry i Egeusza, w jednym Helena dobrowolnie ucieka ze Sparty, w innym zostaje porwana przez Parysa, w jednym Herakles zabija rodzinę w napadzie szału, w innym jest opętany przez klątwę Hery. Takie nieuporządkowanie bywa często dezorientujące i dość niewygodne dla czytelnika, który żeby zapoznać się ze wszystkimi wersjami tej samej opowieści, musi znaleźć, kupić i przeczytać kilka różnych książek. W przypadku dzieła Gravesa nie ma jednak takiej potrzeby - autor w jednym miejscu zamieszcza wszystkie istniejące rodzaje danego mitu, dzieląc je na te opowiadane przez mieszkańców Krety, Aten, Sparty... Ułatwia to czytanie, ale też poszerza nasze horyzonty - dzięki tej książce możemy zobaczyć różnice jakie istniały między danymi wariantami, ujrzeć jak powoli one ewoluowały, a także dostrzec o ile inaczej poszczególne polis postrzegały wybrane wydarzenia, co w relacjach z nich zmieniały, a co pozostawiały nienaruszone.

Tym co nadaje dziełu Gravesa unikalny charakter jest także obecność zamieszczonych pod poszczególnymi opowieściami interpretacji autora. Autor nie ogranicza się jedynie do przytoczenia danej historii - opisuje też jej pochodzenie, wpływ na kulturę innych ludów, powiązania z wierzeniami egipskimi lub babilońskimi. Wyjaśnia w jaki sposób mitologia ewoluowała w ludzkiej świadomości - jak z prehistorycznych rytuałów przekształcała się 

w znane nam dzisiaj opowieści, w jaki sposób oddziaływały na nią poszczególne wydarzenia z historii greckich polis, jak różne kulty i religie przenikały się wzajemnie, tworząc ten niezwykły zbiór starożytnych baśni. Pozwala to spojrzeć na mity w dużo szerszym kontekście - już nie jako wymyślone bajki, ale fragmenty historii dziejów ludzkiej myśli, jako żywą materię umysłowo-kulturową, przenikającą umysły postępujących pokoleń.

Uważam, że dzieło Gravesa to książka wyjątkowa, dostarczająca wiele informacji 

i stanowiąca jedno z najbardziej rzetelnych źródeł wiedzy o mitologii. Należy jednak pamiętać, iż nie jest to pozycja adresowana do każdego. Nie ma sensu, by brała ją do ręki osoba, która interesuje się światem mitów zaledwie pobieżnie lub uczeń przygotowujący się na sprawdzian - ilość i szczegółowość podanych informacji jedynie znudzą i zniechęcą niezainteresowanego czytelnika. Jest to jednak wspaniała lektura dla prawdziwych pasjonatów mitologii, dla hellenofilów, którzy pragną wiedzieć się na ten temat jak najwięcej, nie zrażając się wnikaniem w zawiłe fabuły czy rysowaniem dziwacznych tablic genealogicznych. W tym prawdopododobnie najdokładniejszym i najobszerniejszym opracowaniu na polskim rynku taka osoba znajdzie tutaj swe własne Elizjum, własny mitologiczny raj.

autorką pracy jest Joanna Rytel-Andrianik

Recenzja zajęła pierwsze miejsce w kategorii 13 – 17 lat 
w konkursie "Wszystkie książki mówią".

Robert Graves - "Mity greckie"
Wydawnictwo Vis a Vis Etiuda, 2009
ISBN: 978-83-61516-23-1